Analiza plam krwawych (ang. BPA)

Analiza plam krwawych (ang. BPA) jest jedną z kilku specjalności w dziedzinie medycyny sądowej. Korzystanie z plamy krwi jako dowódu nie jest niczym nowym, jednak zastosowanie nowoczesnej nauki pozwoliło się rozwinąć tej dyscyplinie wiedzy. Nowe technologie, zwłaszcza postępy w analizie DNA pozwalają uzyskać coraz więcej informacji nawet z pojedynczych śladów. BPA opiera się na wiedzy z biologii, chemii, matematyki i fizyki. Z fizykochemicznego punktu widzenia krew jest zawiesiną, czyli mieszaniną cieczy oraz ciał stałych (elementy komórkowe) i zachowuje się jak płyn nienewtonowski. Krew przypomina właściwościami raczej emulsję niż zawiesinę.

Do badania śladów krwawych nieodzowna jest się znajomość takich pojęć jak:

• Grawitacja (nie ma wyjątków - działa na wszystko).
• Lepkość - jest to wartość tarcia wewnętrznego w płynie.
• Napięcie powierzchniowe - jest siłą, która pozwala kropli utrzymać swój kształt (siły przyciągania pomiędzy cząsteczkami cieczy).

Krew (łac. sanguis, stgr. haima) - płyn ustrojowy, który za pośrednictwem układu krążenia pełni funkcję transportową, oraz zapewnia komunikację pomiędzy poszczególnymi układami organizmu. Krew jest płynną tkanką łączną, krążącą w naczyniach krwionośnych (układ krwionośny zamknięty) lub w jamie ciała (układ krwionośny otwarty).
W skład krwi wchodzą składniki komórkowe (ok. 44%) i osocze (ok. 55%). Dalsze składniki krwi to hormony, rozpuszczone gazy oraz substancje odżywcze (cukier, tłuszcze i witaminy), transportowane do komórek, a także produkty przemiany materii (np. mocznik i kwas moczowy), niesione z komórek do miejsc gdzie mają być wydalone.

Nie każde wyniki analizy śladów krwawych da się zakwalifikować jako niepodważalne dowody, ale po kilka rzeczy, które analityk może być w stanie określić jednoznacznie:

• Typ broni.
• Liczbę uderzeń.
• Prawo lub leworęczności napastnik (napastnicy mają tendencję do uderzeń z dominującej ręki po przeciwnej stronie ciała ofiary).
• Pozycję i ruchy ofiary i napastnika w trakcie i po ataku.
• Jakie rany zadane zostały jako pierwsze.
• Rodzaj obrażeń.
• Jak dawno temu popełnione zostało przestępstwo.
• Czy śmierć była natychmiastowa.

Rozpoznanie śladu krwi nie zawsze jest łatwe. Wynaczyniona krew przez krótki czas pozostaje w stanie płynnym, potem krzepnie i następnie ulega wysuszeniu. Proces ten jest szybszy w wysokiej temperaturze. Świeża krew jest łatwo rozpoznawalna, potem wysychające plamy ciemnieją, stają się brunatne a nawet czarne i mogą przypominać zaschnięty lakier. Na podłożu metalowym, plamy krwi nie różnią się wyglądem od rdzy.
Plamy krwi możemy znaleźć na różnych powierzchniach, takich jak dywan, drewno, płytki, tapety, odzież itd. Rodzaju powierzchni, co oczywiste, wpływa na ilość odprysków, wielkość i wygląd śladów krwawych. Pierwotny kształt plamy szybko ulega odkształceniu na podłożu porowatym (tkaniny, bibuła).
Krople krwi, które uderzają twardą gładką powierzchnię, jak np. kawałek szkła, są bez zniekształceń lub mają niewielkie deformacje wokół krawędzi.
Krople krwi, które spadły np. na linoleum mają przede wszystkim zniekształcenia wokół krawędzi kropli.
Na powierzchniach takich jak drewno lub beton ślady są zniekształcone w większym stopniu.
Na nieprzepuszczalnych podłożach (posadzka betonowa, parkiet, laminaty itp. ) krew rozlewa się szeroko, stwarzając wrażenie, że jest jej bardzo dużo. Na podłożach sypkich, przepuszczalnych bądź chłonnych (piasek, zaorana ziemia, gruby dywan lub wykładzina) powierzchnia plamy może być nieadekwatnie mała w stosunku do ilości wynaczynionej krwi.
Krew na gładkich powierzchniach (szkło, tworzywo) zeskrobuje się, natomiast materiał na tynku lub ziemi zabezpiecza się wraz z podłożem. W takim przypadku należy też osobno pobrać podłoże do badań kontrolnych.

Przypuśćmy teoretycznie, że postanowiliśmy w przypływie szaleństwa zaatakować kogoś elegancką gaz-rurką. Jak można przypuszczać zostawimy wtedy trochę krwawych śladów (no chyba że ofiara to Obcy, wtedy cienko będzie i z nami i z naszym morderczym narzędziem).
Co zatem specjalista wyczyta na miejscu zbrodni z tych z takim trudem zrobionych przez nas dekoracji jak z horroru? Popatrzmy.

Łup, leży i kapie.

Pasywne ślady krwi są to plamy tworzone przez siły grawitacji. Czyli źródło krwawienia się nie rusza, a my nie dostarczamy energii koniecznej do rozbryzgów. Mamy zatem plamy będące następstwem ściekania krwi wynaczynionej, tworzącej strużki i kałuże (powstają na skutek wykrwawienia).
Kiedy kropla krwi uderza prostopadle do powierzchni (90 stopni) wzór wynikowy będzie okrągły. To jest długość i szerokość plamy będzie równa.
Krew, która uderza w powierzchnię pod kątem mniejszym niż 90 stopni będzie tworzyć kształt wydłużony lub łzy. Koniec wzoru (ogon) pokazuje kierunek ruchu.

Cechy charakterystyczne takiego krwawienia to:
- Niska prędkość
- Grawitacyjne do 5m/sek.
- Stosunkowo duże plamy - 4mm i większe.

No ok., a jeśli krwawiący obiekt nam ucieka, a my gonimy za nim z zakrwawioną gaz-rurką?

Wtedy pojawia się cały szereg różnych śladów krwawych, w zależności od okoliczności. I tak:

• Plamy rozpryskowe. Powstają gdy np. narzędzie godzi w określoną okolicę ciała (pierwsze uderzenie nie spowoduje ich powstania). Drugie i następne uderzenia wyzwalają mechanizm wyskakiwania we wszystkie kierunki małych kropli krwi, które padają na otaczające przedmioty. Plamy mają wygląd wykrzykników - pokazują kierunek padania krwi. Są podłużne i informują o kierunku przemieszczania się zakrwawionego przedmiotu swoim cieńszymi końcami. Na podstawie tych śladów można wnioskować o położeniu ofiary w momencie zadawania ciosów, wzajemnym położeniu ofiary i napastników, kształcie narzędzia którym zadano obrażenia, ilość ciosów a nawet kierunek poruszania się sprawcy.
  • Krwawienia o dużej prędkości są zwykle spowodowane przez rany postrzałowe, choć mogą być spowodowane też przez inny rodzaj broni, jeśli napastnik wkłada w uderzenie dużą ilość siły. Krople poruszają się z prędkością ponad 100 metrów na sekundę i ślady zwykle wyglądają jak mgła małych kropelek, mniej niż jeden milimetr średnicy. Rany postrzałowe są wyjątkowe, ponieważ mogą one pozostawić ślady krwawe zarówno z przodu jak i z tyłu ofiary. To zależy od tego, czy pocisk zatrzymał się po wejściu w ciele ofiary lub przeszedł na wylot. W większości przypadków, z tyłu ślad z reguły jest znacznie mniejszy.



• Plamy zamachowe powstają przy ranach tłuczonych lub rąbanych, kiedy narzędzie po zadaniu ciosu zostaje ponownie uniesione, a krew "wyrzucona" np. na sufit. Układają się liniowo i mają kształt wykrzykników.
• Wytryski krwi mają miejsce wówczas, gdy uszkodzone zostają naczynia tętnicze. Krew wypływa wówczas pod dużym ciśnieniem i "opryskuje" wszystko na około. Zazwyczaj, lecz nie zawsze, są ułożone linijnie i to odróżnia je od plam zamachowych.
• Plamy ściekowe tworzą się na powierzchniach pionowych (np. ścianach). Dzięki nim można określić pierwotną pozycję ciała lub przedmiotu. Jeśli smugi będą np. nagle zakręcać, można wnioskować że źródło krwawienia zmieniło pozycję (np. ktoś przesunął ofiarę).

To tyle jeśli chodzi o krwawienie "ze źródła". Ale przecież zarówno my, jak i nasz gaz-rurka po takiej pogoni jesteśmy ochlapani jak nieboskie stworzenie. I zostawiamy ślady, czasem nawet zawierające pięknie odwzorowany odcisk opuszków palców. I to są tzw. rozmazy, czyli efekt wycierania plam krwi lub otarcia się zakrwawionego przedmiotu o podłoże (nie mylić z badaniem zwanym rozmazem krwi). Odwzorowania to rozmazy, które są odbiciem przedmiotu (w tym przypadku naszej gaz - rurki). Rozmazy mogą powstać również w wyniku prób zmywania plam lub ich wycierania.

W laboratorium plamy krwawe zostaną zbadane jeszcze bardziej wnikliwie. Jeśli trzeba specjalista ustali:

1. Czy aby na pewno to jest krew. Wstępne próby mogą być robione np. metodą na katalazę, spryskanie wodą utlenioną - krew pieni się, próby benzydynowej - plama uzyskuje barwę ciemnoniebieską , testu luminescencji pod wpływem hydrazydu kw. Triaminoftalowego. Bardziej specyficzne (i pewniejsze) metody to: metoda spektroskopowa lub spektrofotometryczna - najbardziej niezawodna, polega na śledzeniu widm, pochłonnych Hb lub jej pochodnych, mikrokrystaliczna, porfirynowa - poszukuje się widma hematoporfiryny - w starszych śladach, testy immunochromatograficzne.
2. Czy jest to aby krew ludzka. Np. metodą immunoprecypitacji lub elektroimmunoprecypitacji - wykorzystuje się surowice zawierające ab swoiście precypitujące białko ludzkie, testem antyglobulinowym Coombsa, badaniem odczynu hamowania fitohemaglutynin zawartych w wyciągu z grzyba Laccaria laccata.
3. Jak jest to grupa krwi.
4. Czy krew pochodzi od kobiety ciężarnej.
5. Co tam ciekawego można znaleźć w DNA.
6. Jakiej płci była ofiara. Świeże ślady barwi się preparat barwnikami akrydynowymi i poszukuje w mikroskopie fluorescencyjnym chromosomu Y w komórkach jądrowych krwi; wynik pozytywny do 1 miesiąca od powstania plamy.
   W innym przypadku ślad płucze się surowicą osobnika AB i jeżeli stwierdzi się min. 10 % jąder z ciałkami Y można rozpoznać kariotyp 46,XY.
7. Ile lat miała ofiara. Niemożliwe na podstawie badania krwi z wyjątkiem noworodka.
8. Czas powstania plamy. Można go ustalić jedynie przybliżeniu na podstawie:
   stopniowej zmiany barwy na brunatno czerwoną
   zmniejszającej się rozpuszczalności wyschniętej krwi
   rejestracji zmian zachodzących w widmie absorpcyjnym H.

Skomentuj artykuł na forum